Braille Müzik Sisteminin Tarihçesi

Halen bütün dünyada kullanılmakta olan Braille yazı sistemi 1829 yılında Louise Braille tarafından Fransa’da icadedilmiştir.  Bu sistem alfabede kullanılan harflerin yanı sıra müzikte gerekli olan işaretleri de ihtiva etmekteydi.  Ancak 1829 -1834 yılları,arasında Louis Braille müzik işaretleri sisteminde büyük değişiklikler yaptı.  Sonunda da bugün kullanmakta olduğumuz temel işaretleri meydana getirdi.  Yine o dönemlerde körler için başka müzik işareti sistemleri de kullanılmaktaydı.  Bu değişik sistemler normal harf ve sayıların kabartılmış modelleri ile mürekkep baskıdaki notaların kuyruk ve bayrağa benzeyen bölümlerini kabartma tasvir eden sembollerden oluşmaktaydı.  Bu ikinci sistemin en önemli dezavantajı körler tarafından yazılamayışıydı.  Braille müzik işaretlerinin Fransa’da o yıllarda yaygın olarak kullanılmaya başlanmasına rağmen yazılı bir kaynak haline getirilmesi İngiliz Dr. Armitage’in 1871 yılında Londra’da yaptığı çalışmalar sonunda mümkün olabilmiştir.  Nitekim 1879 yılında müzik işaretleri anahtarı Almanca olarak basılmış, 1885 yılında ise Braille müzik sistemi Paris’te basılmıştır, İngiltere, Almanya ve Fransa’da basılan Braille müzik sistemleri arasında bazı farklılıklar bulunduğundan bu sistemi düzeltmek ve farklılıkları ortadan kaldırmak amacıyla İngiliz, Fransız, Alman ve Danimarka temsilcileri bir konferans teklif ettiler ve bu konferans 1888 yılında Cologne kentinde toplandı.  Bu toplantıda önceden kurulmuş olan komisyonun hazırlamış olduğu rapor benimsendi ve katılan ülkelerin her birinde ayrı ayrı yayımlandı.  Bu sistem “Cologne Anahtarı” olarak bilinmektedir.  Bu konferansta elde edilen sonucu anlamak için İngiltere’de 1871 ve 1889 yıllarında basılmış olan Braille müzik işaretleri karşılaştırılacak olursa: önceden 1.  nokta ile ifade edilen kelime işaretinin 3-4-5.  nokta ile, üçleme işaretinin 1-3.  nokta iken 2-3.  nokta ile ve bir notadan veya sus’tan hemen sonra gelen çift noktanın da önceden 2-3.  nokta iken 3.  , 3.  noktalar olarak yeniden düzenlendiği görülmektedir.  Diğer müzik işaretleri ise hemen hemen hiç değişmeden 1888 yılından zamanımıza kadar gelmiştir. Bu kongrede oktav işaretlerinin kullanılışlarının yanısıra çiftleme ve gruplama işaretleri de tesbit edilmiştir.  Aralıklar ve kopüller soprano müzik aletlerinde ve sağ el klavye bölümlerinde aşağıya doğru ve daha pes sesli müzik aletleri ile sol el kılavye bölümlerinde yukarıya doğru okunmaktaydı. 1888 kongresinde kabul edilen, değiştirilen veya tadil edilen işaretler arasında nota değiştirme işaretleri şifreli bas numaraları senkop işaretleri ve notaların bölünerek tekrarlar ve tromoleler şeklinde uygulanmasını gösteren işaretler bulunmaktaydı.  Temel işaretlerin kabulünden sonra geçen 40 yıl içinde bu işaretler aynı kalırken bazı ülkelerde farklı işaretler geliştirilmeye başlandı.  Örneğin Braille müzik sisteminin okunmasında anahtar işaretleri kullanılmazken, gören öğrencilere öğretmenlik yapan kör öğretmenler bu işaretlere ihtiyaç duymuşlardır.  Bu cümleden olarak 1888 -1929 yılları arasında değişik ülkelerde 3 değişik tip anahtar işareti kullanılmıştır.  Müzik işaretlerinde birliğin sağlanmasını isteyen Amerikan Bsım Evinin dışişleri temsilcisi olan L.  Raverat Paris’te bir Braille müzik kongresi toplanması için 1927 yılında gönüllü olarak çalışmalara girişti.  Bu çalışmalarda Amerika ve Avrupa’da bulunan Braille müzik otoritelerinin bir araya getirilmesi amaçlanmaktaydı, iki yıl süren zahmetli çalışmalardan sonra 20 Nisan 1929 da Paris’te Fransa, İtalya, İngiltere, Almanya ve Amerika Birleşik Devletleri’nin yanı sıra dokuz diğer Avrupa ve Güney Amerika ülkeleri temsilcileri kongrede verilen kararları aynen kabul ettiklerini bildirdiler.  Önceki kongrelerden farklı olarak Paris Kongresinin önemi müzik işaretlerinin standart hah getirilmesinde olmuştur.  Kabul edilen yeni işaretler arasında tek notalar ve akortlar için kullanılan senkopların bugünkü şekli ile yükselen arpejler, çift tam nota, çift tam sus, birinci oktavın altında ve yedinci oktavın üstünde kalan notalar için oktav işaretleri, cümle bağı ve çift nota işaretleri bulunmaktaydı.  Gerek anahtar işaretlerinin, gerekse mürekkep baskıdaki sayfa çevirme işaretlerinin kabul edilişi körlere mürekkep baskılı müziğin aynen kopya edilerek onun hakkında daha çok bilgi verilmesi yanında kongrenin benimsediği en önemli unsurdur.  Kongrenin genel olarak kabul ettiği diğer bir husus da akarların soprano müzik aletlerinde ve sağ el klavyede aşağı doğru yazılması olmuştur.  Ancak Amerika Birleşik Devletleri temsilcileri bütün akorların yukarı doğru yazılmasını benimsedi.  Bu sebeple 1929-1954 yılları arasında Amerika’da yazılan Braille müzik parçalarında sağ el bölümleri yukarı doğru yazılmıştır.  Bundan başka kongreye katılanlar şifreli bas işaretleri konusunda da bir anlaşmaya varamadılar.  Bu durum halen ülkeler arasında tartışmalı kalmaya devam etmektedir.  Unesco 1949 -1951 yılları arasında yaptığı çalışmalarla yazım kuralları bakımından bir birlik sağlamayı başardı, daha sonra da Dünya Braille Konseyi ve Dünya Körler Konseyi’ni müzik işaretleri alanında da birlik sağlanabilmesi için yardıma çağırdı.  22-29 Temmuz 1954 tarihleri arasında Paris’te yapılan Braille müzik işaretleri sistemi kongresinde Birleşik Amerika’dan Louise Rodenberg hazırlık çalışmalarının planlanmasında koordinatör olarak görev aldı ve kongreye 19 ülke katıldı.  Bu kongrede müzik yazım şeklinin yanı sıra müzik işaretlerinde de birliğin sağlanması bakımından çok önemli adımlar atıldı.  Çok az sayıdaki delegenin müzik yazımında bölüm bölüm yazım şeklini hararetle savunmalarına karşılık, temsilcilerin çoğunluğu mürekkep baskıda paraleller şeklinde yazılmış olan müziğin Braille yazıda ölçü ölçü yazılması biçimini resmen benimsediler.  Diğer yazım biçimleri reddedildi.  Aralıkların sağ el bölümlerinde aşağı doğru okunması yöntemi tekrar ele alınarak Amerika dahil bütün ülkeler tarafından kabul edildi.  Bu kongrenin diğer önemli bir yanı da mürekkep baskıda yazılmış olan müziğin mümkün olan bütün ayrıntılarıyla birlikte Braille yazıya çevrilmesi alanındaki çalışmalardır.  Böyle çevirme için gerekli olan, süslü nota işaretleri, bağlar, portenin altında veya üstünde bulunan köşeli parantezler ve Braille yazıcının ilave edeceği diğer ayrıntıların yanı sıra çeşitli anahtar işaretleri de müzik işaretlerine ilave edildi, İngiltere’den H.  V.  Spanner adlı temsilci kongre rapor taslağını hazırlamak ve buna dayalı olarak yeni müzik işaretleri kılavuzunu yazmakla görevlendirildi.  1956 baskılı Spanner Kılavuzu şifreli bas sisteminin yeniden düzenlenmiş şekli ile armonilerin kısa yazılış biçimini içermektedir.  1954’ten bu yana Braille müzik işaretleri sistemi ihtiyaçlar ortaya çıktıkça gelişmeye ve değişmeye devam etti.  Sözgelimi İngiltere ve Kanada popüler müzikte armonilerin kısa yazım şeklini yeniden formüle ettiler.  Bundan başka bazı Avrupa ülkeleri müzik işaretleri konusunda tam birliğin sağlanması ve 1954 Paris kongresinde.  Dr.  Alexander Reuss adlı Alman delegesi tarafından ortaya atılan müziğin bölüm bölüm yazılması şeklini tartışmak üzere toplantılar yaptılar.  Gerek elektronik müzik ve gerekse diğer yeni bazı müzik türlerine Braille müzik işaretleri geliştirmek için ön çalışmalar devam ettirilmektedir’.  Ülkemizde ise 1925 yılında açılan ilk körler okulu ile birlikte Braille yazının kullanılışı da başlamıştır.  Ancak Braille yazının ülkemizde kullanılması bazı Avrupa ülkelerinden 60-70 yıl kadar geç başlamıştır.  Başlangıçta özellikle örgün eğitimde etkili olarak kullanılan Braille yazı, kısa zamanda Türkçe kurallara göre uyarlanmış ve Türkçe kabartma yazı kısaltmaları da uzun çalışmalardan sonra üretilerek kullanıma sunulmuştur. Başlangıçta Braille yazının Türkçe ve matematik yazımında daha düzenli olarak kullanıldığını, Türkçe kısaltmalarının ve matematik işaretleri ile ilgili çeşitli resmi çalışmaların yapılmış olduğunu görmekteyiz.  Nitekim 1961 ve 1975 yıllarında yayımlanan kabartma yazı el kitaplarında yalnızca Türkçe ve matematik yazım kuralları yer almış olup kabartma müzik işaretlerinin yazımı ile ilgili her hangi bir bölüme bu kitaplarda rastlanmamaktadır. Müzik alanında bu konuda da herhangi bir resmi çalışma yapılamamıştır. Bununla birlikte özellikle bünyelerinde görmeyen müzik öğretmenleri bulunan körler okullarımızda uygulanan kabartma müzik sisteminin uluslararası müzik sistemi ile şaşılacak derecede paralel olduğunu görmekteyiz.  Kuşkusuz bunda önceleri İzmir’de körler okulu müzik öğretmeni olarak görev yapmış yabancı müzik öğretmenlerinin de etkisi büyük olmuştur.  Yukarıdaki durumun aksine bazı körler okullarımızda ise uzman görmeyen müzik öğretmenlerimizin olmayışı ve kabartma müzik işaretleri kılavuzunun eksikliği, kabartma müzik sisteminin tamamen ihmal edilmesine sebep olmuştur, işte bu problemin çözümü için bir çalışma yapılması ihtiyacını duyan Millî Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim ve Rehberlik Dairesi Başkanlığının emri ile oluşturulan Braille Danışma Kurulu 1986 yılından itibaren uluslararası Braille müzik işaretlerini esas alarak gerekli adaptasyonlarını yapmış ve ülkemizde kullanılacak olan müzik işaretlerini belirleyerek bu kılavuzu hazırlamıştır.