Görme Engelliler İçin Teknoloji

Görme engelliler, total görme engelli ve az gören olmak üzere ikiye ayrılır (Alves, Monreiro, Rabello, Gasparetto ve Carvalho, 2009Aslan, 2015).Total düzeyde görme engelliler, görme  algısından yoksundur ve öğrenme sürecinde görme becerilerini işlevsel olarak kullanamazlar.  Öğrenme yaşantıları ile çevrelerini keşfetmede başat duyu olarak dokunma ve işitmeyi kullanırlar. Az görenler ise görme becerilerindeki kayba rağmen öğrenme süreçlerinde başat duyu olarak görmeyi kullanırlar. Dünya genelinde, görme engelli tanısına sahip bireylerin büyük çoğunluğunu az görenler  oluşturmaktadır (Pascolini ve Mariotti, 2012). Her ne kadar az görenlerin sayısı fazla olsa da,  geliştirilen birçok yardımcı teknoloji genellikle yasal olarak görme engelli (total) kabul edilen bireyler için geliştirilmiştir. Aslında, görme engelliler için geliştirilmiş yardımcı teknolojilerin birçoğu ya sesli ya da Braille sistemler ile donatılmıştır. Ancak yinede bu grupların her biri (total görme engelli ve az  gören)yer aldığı grubun özelliklerine uygun yardımcı teknolojilerin seçimini etkileyecek ve  düzenleyecek belirli özelliklere sahiptir (Wiazowski, 2009).
 
Yardımcı teknolojiler; ürün, kaynak, uygulama, hizmet, yöntem ve strateji bilgilerini içeren  disiplinler arası bir alandır (Alves ve diğ., 2009). Yardımcı teknoloji, yardımcı teknolojik cihazları ve yardımcı teknoloji hizmetlerini içeren geniş ve kapsayıcı bir terimdir. En genel anlamda yardımcı teknoloji; engelli bireylerin işlevsel yaşam becerilerinin kolaylaştırılması, arttırılması, geliştirilmesi ve  sürdürülmesi amacıyla kişisel olarak uyarlanmış veya özel olarak tasarlanmış teknoloji(ler) olarak  tanımlanabilir (Borg, Lindstrom ve Larsson, 2009; Fok, Polgar, Shaw ve Jutai, 2011Hussin, 2013). Bir diğer ifadeyle yardımcı teknolojiler, engelli bireylerin normal rutinleri içerisinde yerine getiremedikleri işleri yapmalarına imkân sunan mekanik aksanlı, elektrikli veya bilgisayarlı ögeler olarak ifade edilebilir. Bu ögeler ise herhangi bir basit cihaz, bir ekipmanın parçası veya bir ürün sistemi olabilir.
Görme engelli öğrenciler, eğitim ortamlarında çeşitli zorluklarla karşılaşırlar. Öğrencilerin  karşılaştıkları bu zorlukları aşabilmeleri için hem müfredattaki basılı (yazılı) bilgilere erişmeleri, hem de görsel içeriğin yoğun olduğu öğretimlere tam olarak katılmaları gerekir. Yardımcı teknoloji, görme engelli öğrencilerin eğitsel içeriklere, yazılı bilgilere ve müfredatlara erişme sürecinde öğrencilere yardımcı olan son derece önemli bir araçtır. Yardımcı teknolojik cihazları kullanmanın akademik ortamlarda olduğu kadargörme engelli bireylerin öğrenmeleri, sosyal ve bilişsel gelişimleri üzerinde de olumlu etkileri vardır (Hussin, 2013; Wiazowski, 2009). Yardımcı teknolojik cihazlar kullanılarak görme engelli bireylerin öğrenmeleri geliştirilebilir. Aynı zamanda, görebilen akranlarıyla eşit eğitim fırsatları yakalayabilirler. Bu yönüyle yardımcı teknolojiler, görme engelli bireylerin görebilen akranları ile aynı öğretimsel materyallere erişmelerine olanak sağlayan bir katalizör görevi görür.  Görme engellilerin eğitiminde, onlarınöğrenme yaşantılarına yardımcı olan çok çeşitli teknolojik araçgereç ve teknolojik cihaz kullanılır (Turnbull, Turnbull ve Wehmeyer, 2007). Bağımsız hareket etmeçeşitli aktiviteleri yerine getirme ve bilgiye erişme gibi çeşitli alanlarda yardımcı teknoloji kullanımına yer verilir. Yardımcı teknoloji denildiğinde, genellikle bilgisayarlar ya da özel olarak geliştirilmiş elektronik cihazlar akla gelebilir. Ancak görme engelliler için yardımcı teknoloji seçenekleri, temel ve göreceli olarak daha ucuz bastonlar ile iletişim aracı olarak kullanılan nispeten daha pahalı elektronik cihazlar aralığında değişiklik gösterir (Pal, Pradhan, Shah ve Babu, 2011).
Görme engelliler için yardımcı teknolojiler optik ve optik olmayan araçgereçleri, uyarlanmış materyalleri ve elektronik cihazları içerir. Bu yardımcı teknolojiler basit ya da karmaşık olabilir.Bu kapsamda görme engelli bireyler için yardımcı teknolojiler genel olarak üç ana kategoriye ayrılabilir (Smith, 2008). Bu kategoriler: a)Teknolojik olmayan cihazlar, b)Düşük teknolojili cihazlar ve c)Yüksek teknolojili cihazlar. Teknolojik olmayan cihazlar, içerisinde herhangi bir elektronik veya mekanik aksanı bulunmayan yardımcı teknolojiler anlamına gelir. Braille tablet, Taylor kasa, abaküs, okuma standı, uzun (beyaz) baston, kalın çizgili kâğıtlar vb. teknolojik olmayan cihazlara örnek olarak verilebilir. Düşük teknolojili cihazlar; kısmen daha ucuz, genellikle elektronik bileşenlerin yer almadığı, daha az özelleştirilmiş, elde etmesi kolay ve yapımı daha basit olan cihazları ifade eder (Hume, 2011). Düşük teknolojik cihazlar, elektronik olabilir ama son derece karmaşık ve gelişmiş bileşenleri içermez. El büyüteçleri, optik cihazlar, ayarlanabilir aydınlatma sistemleri, elektronik ses kayıt cihazı, müzik çalar, konuşan hesap makinesi vb. cihazlar düşük teknolojilere örnek gösterilebilir. Diğer taraftan yüksek teknolojili cihazlar ise daha karmaşık ve çok fonksiyonlu, genellikle bilgisayar ve bilgisayar yazılımları ile ilgili elektronik bileşenleri içeren, nispeten pahalı, elde etmesi ve yapımı daha zor olan cihazlardır (Hume, 2011). Örneğin; ekran okuma yazılımları, Braille (kabartma) yazıcılar, ekran büyütme programları, uyarlanmış bilgisayarlar, sesli okuma sistemleri vb gibi.
Teknolojik olan ve olmayan birçok yardımcı teknolojik cihaz, görme engelli bireylerin
hayatlarının önemli bir parçası haline gelmiştir. Görme engelli öğrencilerin yeterlilikleri ile mevcut müfredatlar arasındaki koordinasyonun sağlanabilmesinde vazgeçilmez unsurlardan biri yardımcı teknoloji kullanımı olmuştur (Hume, 2011). Neredeyse bütün yardımcı teknolojiler görme engelli bireylerin yaşamlarına olumlu yönde etki ederken (Hussin, 2013); bu bireylerin eğitim başarısı ve istihdam konularındaki en büyük etki yüksek teknolojik cihazlar tarafından sağlanmıştır (Gamble, Dowler ve Hirsch, 2004). Yüksek ve düşük teknolojili birçok yardımcıteknolojik cihaz, görme engelli öğrencilerin belirli içeriklere (müfredat) erişimlerine yardımcı olmaktadır. Ayrıca yardımcı teknolojiler, görme engelli öğrencilerin okuma, yazma, matematik, fen, sosyal bilimler gibi tüm akademik disiplin alanlarındaki performansları üzerinde de olumlu etkiye sahiptir (Cox ve Dykes, 2001). Görme engelli öğrenciler tarafından yardımcı teknoloji kullanımının sınıf uygulamalarının ötesinde daha geniş etkileri vardır. Örneğin bağımsız yaşam, yönelim ve bağımsız hareket, günlük yaşam gibi birçok becerinin sergilenmesinde çeşitli teknolojiler kullanılmaktadır. Görme engelli öğrencilerin bireysel yetenekleri ve eğitsel ihtiyaçlarına uygun yardım teknolojilerin kullanılması, bunların nasıl kullanılacağının öğretilmesi ve bu teknolojilerin erişebilir özellikte olması görme engelli öğrencilerin bağımsız bir birey olmalarını önemli ölçüde kolaylaştırmaktadır.